Odwołanie darowizny nieruchomości – procedura, termin, forma. Jak zrobić to legalnie i bezpiecznie

Darowizna może dotyczyć zarówno niewielkich dóbr, jak i tych o znacznej wartości materialnej (dom, mieszkanie, samochód). Najczęściej przekazywane są one osobom, które są bliskie darczyńcy. Jednak czasami zdarza się tak, że po namyśle dochodzi on do wniosku, że podjął decyzję zbyt pochopnie i chce odzyskać swoją dotychczasową własność. Kiedy możliwe jest odwołanie darowizny? Jakie prawa i obowiązki mają obie strony? Czym różni się darowizna wykonana od niewykonanej? Jak sporządzić umowę darowizny? Wszystko zostało wyjaśnione poniżej!

Umowa darowizny

Nie każdy zdaje sobie sprawę, że z darowizną człowiek spotyka się częściej, niż mogłoby się nam wydawać. Jest to bowiem każdy rodzaj podarunku wręczony innej osobie, kiedy darczyńca nie oczekuje niczego w zamian. Przykładem darowizny jest, chociażby prezent świąteczny lub z okazji urodzin. Z tym że najczęściej są to dobra o niewielkiej wartości materialnej. Dlatego też większe emocje pojawiają się, kiedy darczyńca postanawia przekazać cenniejsze dobra np. nieruchomości, dużą sumę pieniędzy, czy też samochód.

Zgodnie z prawem darczyńca zobowiązany jest do złożenia oświadczenia w postaci aktu notarialnego, ale nawet gdy tego nie zrobi, to umowa darowizny nadal będzie ważna. Także w przypadku umowy ustnej. Wyjątek od tej reguły następuje, gdy darowizna dotyczy przedmiotu wymagającego zachowania szczególnej formy. Kiedy w grę wchodzi przekazanie nieruchomości, to konieczne będzie sporządzenie aktu notarialnego.

Bardzo duże znaczenie ma także zachowanie oraz postawa osoby obdarowanej w stosunku do darczyńcy. Jeżeli będą niestosowne, to mogą skutkować odwołaniem darowizny. Zresztą na taką sytuację mogą mieć wpływ także inne okoliczności.

Czym i kiedy jest możliwe odwołanie darowizny niewykonanej?

Umowa darowizny niewiele różni się od innych umów zawieranych między dwoma stronami. Z tą różnicą, że jest to jednostronne oświadczenie darczyńcy wskazujące na chęć przekazania danych dóbr. Należy wiedzieć, że darowizna nie musi być wykonana od razu. 

Przykładowo darczyńca chce przekazać innej osobie mieszkanie, ale dopiero za kilka lat, ponieważ do tego czasu zostanie postawiony jego nowy dom. Odwołanie darowizny niewykonanej jest możliwe w przypadku, gdy stan majątku darczyńcy zmienił się na tyle, że przekazanie dóbr będzie miało realny wpływ na jego utrzymanie lub nałożony na niego obowiązek alimentacyjny.

Jeżeli w okresie między zawarciem umowy, a jej wykonaniem dojdzie do niespodziewanej sytuacji np. choroby, utraty pracy lub zwiększenia wysokości alimentów, to można będzie przeprowadzić odwołanie darowizny. Nie może być bowiem tak, że hojność darczyńcy będzie dla niego krzywdząca. Co ciekawe, nie ma on obowiązku udowadniać okoliczności takiego stanu rzeczy.

Odwołanie darowizny wykonanej – kiedy jest możliwe?

Jak pewnie nie trudno się domyślić, darowizna wykonana polega na tym, że dobra zostały już przekazane przez darczyńcę. W tym przypadku sytuacja jest nieco skomplikowana, ponieważ odwołanie darowizny jest możliwe, ale sprawa może ciągnąć się przez kilka miesięcy lub nawet lat.

Odwołanie może nastąpić, kiedy obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności. Trzeba jednak pamiętać, że odwołanie darowizny nie będzie miało prawa bytu, jeśli darczyńca przekroczy termin jednego roku, licząc od momentu, kiedy dowiedział się rażącej niewdzięczności obdarowanego.

Według sądu Apelacyjnego w Katowicach, który wydawał wyrok w sprawie odwołania darowizny, do rażącej niewdzięczności dochodzi, gdy obdarowany kieruje swoje złą wolę bezpośrednio lub pośrednio wobec darczyńcy. Ponadto odwołanie może nastąpić, kiedy zachowanie obdarowanego jest skierowane wobec bliskiej darczyńcy. Natomiast nie może, gdy darczyńca wybaczył obdarowanemu.

Konsekwencje odwołania darowizny

Mimo że odwołanie darowizny nie wymaga od darczyńcy pisemnego oświadczenia, to warto zawsze udokumentować swoją decyzję. Głównie po to, aby w sądzie mieć dowód, że rzeczywiście obdarowany został poinformowany o zaistniałym fakcie (na oświadczeniu powinien widnieć jego podpis).

Konsekwencje odwołania darowizny są zależne od kilku czynników. Przede wszystkim najpierw należy ustalić, czy jest ono w ogóle zasadne, czyli darczyńca ma trudną sytuację osobistą lub obdarowany dopuścił się rażącej niewdzięczności. Drugi aspekt to przedmiot darowizny, jeżeli była to rzecz ruchoma np. samochód, dzieło sztuki lub antyk, to obdarowany ma obowiązek ją zwrócić.

W przypadku nieruchomości (mieszkanie, dom, działka budowlana) proces jest nieco dłuższy, ponieważ obdarowany ma obowiązek przenieść prawo własności do nieruchomości z powrotem na darczyńcę, czyli dokonać czynności prawnej w postaci umowy notarialnej. Jeżeli obdarowany nie będzie chciał dobrowolnie przenieść prawa własności do nieruchomości na darczyńcę, to sprawa powinna zostać skierowana do sądu. Jest to powództwo o zobowiązanie obdarowanego do złożenia oświadczenia woli i ponownego przeniesienia prawa do mieszkania lub innej nieruchomości na darczyńcę.

Czy odwołanie darowizny jest opodatkowane?

Zgodnie z prawem obdarowany powinien zapłacić podatek od otrzymanej darowizny. Odwołanie nie będzie miało żadnego wpływu na opodatkowanie, ponieważ umowa obowiązywała obie strony niezależnie od tego, jak  długo trwała. Co ważne, odwołanie darowizny darczyńca również nie będzie musiał płacić podatku.